مه لقا ملاح (زاده ۳۱ شهریور ۱۲۹۶ در نوکنده)؛ فرزند خدیجه افضل وزیری و نوه بی‌بی‌خانم استرآبادی، کتابدار، فعال محیط زیست و مادر محیط زیست ایران است. وی بنیان‌گذار سازمان غیردولتی زیست‌محیطی «جمعیت زنان مبارزه با آلودگی محیط زیست» است
او یکی از فعالان حقوق زنان و جامعه شناسان برجسته‌ای بود که در سن ۷۸ سالگی با همکاری همسرش زنده یاد حسین ابوالحسنی و چند نفر از زنان استاد دانشگاه و شاغل در سازمان محیط زیست، یکی از نخستین و مؤثرترین تشکل‌های زیست محیطی کشور را تأسیس کرد تا نسلی از فعالان محیط زیست ایران را در مکتب خود تربیت کرده و به حمایت از محیط زیست ترغیب کند.
مه لقا ملاح متولد سال ۱۲۹۶ در کاروانسرای عباسی مشهد است. هنگامی که پدر و مادرش با کاروان برای زیارت به مشهد می‌رفتند در کاروانسرای عباسی مشهد و در میانه راه به‌دنیا آمد. خانم دکتر مه لقا در خانواده ای با ۲ دختر و ۳ پسر به دنیا آمده و زندگی کرد. پدرش آقابزرگ ملاح به دلیل داشتن منصب دولتی در شهرهای مختلف ساکن می‌شد، به همین دلیل مه لقا در شهرهای مختلفی مانند مشهد، قوچان، اصفهان، دامغان، همدان و کرمانشاه تحصیل کرد.
مادر محیط زیست ایران، بعد از تحصیل در زمینه “علوم تربیتی” در مقطع لیسانس و “علوم اجتماعی و جامعه‌شناسی” در مقطع فوق لیسانس در دانشگاه تهران، برای ادامه تحصیل به پاریس رفت و در دانشگاه سوربن رشته “علوم اجتماعی” را ادامه داد و با مدرک دکترا به ایران بازگشت. علاوه بر این، مه لقا ملاح در زمان حضورش در فرانسه، دوره کتاب‌داری را نیز در کتاب‌خانه ملی فرانسه گذراند. دکتر ملاح پس از بازگشت به ایران در کتاب‌خانه دانشگاه تهران مشغول به کار شد و بعد از مدتی در سال ۱۳۴۷ به ریاست کتابخانهٔ مؤسسهٔ تحقیقات روان‌شناسی برگزیده شد.
ملاح در سال ۱۳۷۳ با مشارکت همسرش و چند استاد دانشگاهی علاقه‌مند به محیط زیست سازمان غیردولتی زیست‌محیطی «جمعیت زنان مبارزه با آلودگی محیط زیست» را بنیان نهاد و این سازمان در ۱۰ اردیبهشت ۱۳۷۴ رسماً اعلام موجودیت کرد. دکتر مه لقا ملاح پس از بازنشستگی، تمام وقت خود را در راه مبارزه برای جلوگیری از آلودگی محیط زیست صرف کرد.
فعالیت های موسسه جمعیت زنان مبارزه با آلودگی محیط زیست
برای انجام فعالیت های پیشرو، این موسسه در قابل ۶ کمیته که عبارتند از: کمیته آموزش، پژوهش، روابط عمومی و بین الملل، انتشارات، مالی و شعبه ها، تشکیل شد. این موسسه با هدف ” زمین سبز و آسمان آبی” فعالیت های خود را آغاز کرد و کلیه اعضا برای نیل به این هدف با یکدیگر هم پیمان شدند. در طول سالها فعالیت، موسسه در قالب کمیته آموزش توانست ۵۶۰ معلم و ۱۳هزار دانش آموز را در مقاطع مختلف برای حفاظت از محیط زیست و جلوگیری از تخریب و آلودگی آن آموزش دهد.
هدف اصلی کمیته آموزش، کودکان در مقطع مهدکودک و ابتدایی بود، زیرا از دیدگاه مادر محیط زیست ایران باید از همان ابتدا به کودکان آموزش داد که زمین محل زندگی و متعلق به آنهاست تا در حفظ و نگهداریش کوشا باشند.
کمیته روابط بین الملل موسسه جمعیت زنان مبارزه با آلودگی محیط زیست هر ساله در سمینارها و نشست های مربوط به محیط زیست حضوری فعالانه دارد.
سبک زندگی
مطالعه کتاب و ساختن نهاد و موسسه برای حفاظت از محیط زیست پایان کار مه لقا ملاح نبود. وی با رعایت راهکارهای ساده توانست در زندگی شخصی خود نیز به حفظ محیط زیست بپردازند.
ملاح بیش از ۶۰ سال است که بیشتر زباله هایی مانند تفاله چای، پوست میوه و …. را در گودالی در باغچه خانه شان میریزد تا با تبدیل شدن به کود، گیاهان از آن استفاده کنند و تنها زباله هایی مانند کاغذ که قابل بازیافت است را بیرون از خانه می گذارند.
برای جلوگیری از مصرف پلاستیک و افزایش آن در طبیعت، به جای آب معدنی، آب جوشیده سماور را سرد کرده و مصرف می کنند. همچنین، در طول سالیان زندگی هیچ وقت از دستمال کاغذی استفاده نکرده اند و به جای آن دستمال پارچه ای را ترجیح می دهند. ایشان هنگام خرید از کیسه های پارچه ای به جای مواد نایلونی استفاده می کنند.
مه لقا ملاح در طول یک قرن زندگی تلاش های زیادی را در حوزه محیط زیست چه در جامعه و چه در زندگی شخصی خود انجام داده اند.
آثار
از مه‌لقا ملاح مقالات متعددی در زمینه آلودگی محیط زیست و شیوه‌های مبارزه با آن در نشریات گوناگون منتشر شده است. او مدیر مسئول و سردبیر فصلنامه فریاد زمین است.